WPROWADZENIE
Powszechnym nieporozumieniem jest przekonanie, że stal nierdzewna jest odporna na każdy typ korozji a jej powierzchnia nie wymaga żadnej konserwacji. Może to wynikać z samej nazwy tej grupy stali: „nierdzewne” i błędnego rozumienia tego terminu.
Aby zachować wrodzoną odporność korozyjną, stal nierdzewna wymaga okresowej konserwacji i czyszczenia. Wynika to z faktu, że odporność korozyjna zależy od cienkiej warstwy pasywnej znajdującej się na powierzchni a każde zanieczyszczenie, osad, wbite cząstki materiałów obcych, odkładające się na powierzchni jony niszczące warstwę pasywna będą zmniejszać tą odporność. Jest to szczególnie istotne dla elementów eksploatowanych w środowisku zawierającym sole chlorków, siarczki lub inne materiały metalowe ulegające korozji. W takich środowiskach powierzchnia stali nierdzewnej może się przebarwić, pokryć produktami korozji i sama zacząć korodować.
Wszelkie zabiegi związane z konserwacją i czyszczeniem blachy nierdzewnej można zlecać firmom wyspecjalizowanych, posiadającym odpowiednią wiedzę i doświadczenie i jest to szczególnie zalecane w przypadkach, kiedy dochodzi do widocznych zmian na powierzchni blachy.
KOROZJA
W celu zapewnienia maksymalnej ochrony korozyjnej, powierzchnia stali nierdzewnej w trakcie eksploatacji musi pozostawać czysta oraz mieć odpowiedni dostęp do tlenu, który łącząc się z chromem zawartym w stali, tworzy na powierzchni warstwę tlenków chromu – ochronną warstwę pasywną.
Pomimo tworzenia się warstwy pasywnej na powierzchni stali nierdzewnej istnieją przypadki jej korodowania wywołane przez takie czynniki jak:
- oddziaływania kwasu solnego i chloru,
- brak bieżącej konserwacji, która powoduje powstawanie na ściankach stali silnych roztworów kwasowych (woda odparowuje i pozostaje tylko roztwór kwasu),
- środowisko bardziej agresywne niż do tego przeznaczony gatunek stali,
- zanieczyszczenie podczas montażu (wapno, cement, obce wtrącania metaliczne powstałe na wskutek używania w pobliżu szlifierek kątowych lub używanie nie odpowiednich narzędzi montażowych),
- kontakt ze zwykłą stalą węglową (porysowania stalą czarną),
- zbyt mało wydajna wentylacja pomieszczeń lub nawet jej brak w środowiskach agresywnych (w kanałach wentylacyjnych musi być zawsze przepływ powietrza).
Typy korozji zależne są od konkretnego środowiska i typu stali poddanej jego działaniu. W zależności od środowiska i rodzaju stali nierdzewnej może wystąpić korozja: powierzchniowa (równomierna), wżerowa, międzykrystaliczna, naprężeniowa, szczelinowa.
Najczęściej występująca korozją wywołaną niewłaściwą konserwacją stali nierdzewnej to korozja wżerowa. Spowodowana jest ona działaniem ogniw galwanicznych tworzących się pomiędzy spasywowaną powierzchnią stali a leżącymi na niej wyraźnie zlokalizowanymi strefami bez pasywacji. Do przebiegu korozji wżerowej konieczny jest tlen lub substancje utleniające. Roztworami, które najczęściej wywołują korozję wżerową stali nierdzewnych są roztwory chlorków. W przypadku tego typu korozji bardzo ważny jest stan powierzchni stali. Im powierzchnia jest gładsza i czystsza, tym intensywność omawianej korozji jest mniejsza.
KONSERWACJA I CZYSZCZENIE
Stal nierdzewną wymaga regularnego czyszczenia i konserwacji. Mycie powinno usuwać brud i osady, które pozostawione zbyt długo na powierzchni stali nierdzewnej mogą zainicjować korozję i zmatowienie powierzchni. W silnie zanieczyszczonym lub agresywnym środowisku mycie powinno być wykonywane częściej (miejscowości nadmorskie, pomieszczenia o podwyższonej wilgotności i temperaturze, pomieszczenia wymagające częstego używania środków dezynfekujących zwłaszcza zawierających związki chloru). Częstotliwość mycia należy ustalić doświadczalnie, zależnie od stopnia eksploatacji oraz stopnia zabrudzenia. Konserwacja i czyszczenie powinna odbywać się w takich przedziałach czasu, aby max. zminimalizować ryzyko rdzewienia elementów ze stali nierdzewnej.
Do czyszczenia nie należy używać: środków zawierających chlorki i wybielacz oraz w żadnym wypadku środków do czyszczenia srebra. Nie wolno stosować: wełny stalowej, papieru ściernego, szorstkich czyścików, proszków do szorowania, szlifowania i polerowania itp., ponieważ zarysują powierzchnie.
Do czyszczenia można używać: preparatów przeznaczonych do czyszczenia stali nierdzewnej oraz preparatów opartych na alkoholu, nie stanowią one zagrożenia dla własności antykorozyjnych stali nierdzewnej. Po czyszczeniu zawsze wskazany jest zabieg polerowania suchą tkaniną.
Jeżeli na elementach ze stali nierdzewnej pojawią się cząstki żelaza powstałe na przykład przy montażu, należy je natychmiast usunąć. Takie cząsteczki zaczynają rdzewieć, w konsekwencji tego dochodzi do uszkodzeń warstwy pasywnej, co doprowadza do rdzewienia stali. Takie osady powinny być usuwane mechanicznie lub środkami do czyszczenia stali nierdzewnej lub należy zastosować roztwór kwasu szczawiowego nanoszony na powierzchnię za pomocą miękkiej szmatki, następnie należy pozostawić go na powierzchni przez kilka minut (nie trzeć) w celu rozpuszczenia zanieczyszczeń i dokładnie spłukać wodą.
Lokalne przebarwienia, odciski smarów, jeżeli są małe to do ich usunięcia wystarczy zwykła woda mydlana. Do większych zabrudzeń należy zastosować odpowiedni środek do czyszczenia i konserwacji stali nierdzewnej. Pierwsze przebarwienia i pyły pojawiające się podczas eksploatacji materiału można spokojnie usuwać zwykłą szmatką, skórą zamszową czy też dla większych zabrudzeń nylonową gąbką.
Średnie przebarwienia – czyścić środkami na bazie kwasu fosforowego lub 10% roztworem kwasu fosforowego. Spryskać powierzchnię i odczekać 30-60 min (lub zgodnie z zaleceniem producenta). Po czyszczeniu neutralizacja kwasu rozcieńczonym amoniakiem lub łagodnym detergentem alkalicznym. Dokładnie spłukać wodą.
Lekka rdza – zaleca się domowe środki czyszczące dedykowane dla stali nierdzewnej zawierającej węglan wapnia lub kwas cytrynowy. Dokładnie spłukać wodą.
Silna rdza – jeżeli na elemencie pojawiają się wżery, tutaj konieczne jest wytrawianie kwasem lub zastosowanie metod mechanicznych. Należy korzystać z profesjonalnych usługodawców lub dedykowanych produktów do wytrawiania i pasywacji stali. Po obróbce powierzchnię zawsze dokładnie spłukać wodą.
DEZYNFEKCJA STALI NIERDZEWNYCH
Dezynfekcja to odrębny proces, niezależny od czyszczenia. Środki do dezynfekcji można ogólnie podzielić na 3 grupy:
- Mogące powodować korozję stali nierdzewnej jeżeli nie będą dostatecznie wypłukane: produkty nieorganiczne zawierające chlor – zwykle podchloryn wapnia lub sodu;
- Względnie nie powodujące korozji stali nierdzewnej: produkty organiczne zawierające chlor – chloramina-T, kwas di- lub tri-chloroizocyjanurowy oraz jodofory – roztwory wodne jodu, jodku sodu lub potasu i różnych substancji organicznych;
- Nie powodujące korozji stali nierdzewnej: czwartorzędowe związki amoniowe – złożone di- lub tri-metylo lub butylo- związki organiczne zawierające chlorek amonu:.
ZASADY BHP
Przed przystąpieniem do czyszczenia należy bezwzględnie zapoznać się z kartami charakterystyk używanych produktów czyszczących i stosować się do zaleceń producentów.